معلولیت خطری است که همه ی انسان ها را تهدید می کند. فردی که امروز بر روی دو پای خود راه می رود و از قوه ی ذهنی بالایی بر خوردار است، ممکن است در اثر یک اتفاق دچار معلولیت های کوتاه مدت یا دائم شود. بنابراین باید گفت محدودیت و ناتوانی جسمی و ذهنی که با عنوان معلولیت شناخته می شود، می تواند ما را نیز به کام خود بکشاند. نحوه ی ارتباط برقرار کردن با یک فرد ناتوان که دچار معلولیت است یکی از ویژگی های بارز یک فرهنگ متمدن و دارای ویژگی های انسانی است. هر چه فرهنگ ها و قومیت های مختلف در این زمینه، از ویژگی های شناختی و رفاهی بیشتری در رابطه با معلولان برخوردار باشند، می توان به سلامت روان  آن جامعه بیشتر اتکا کرد. مجله ی آنلاین پروماگ در آستانه ی روز جهانی معلولین ضمن تبریک این روز به همه ی عزیزانی که دچار معلولیت می باشند، قصد دارد محتوایی در زمینه ی نحوه ی ارتباط با این گروه از شهروندان به شما ارائه دهد که بدون شک خواندن آن خالی از لطف نخواهد بود.

برقراری ارتباط با افرادی که دچار معلولیت شده اند، نیازمند آموزش است:

ارتباط برقرار کردن با فردی که دچار معلولیت است، کمی دشوار خواهد بود. ما در وهله ی اول از بروز اشتباه می هراسیم! چرا که ممکن است با نا آگاهی خود، باعث ایجاد خسارت به این افراد شویم.

 در وهله ی بعد باید گفت افرادی که دچار معلولیت هستند، به دلیل ویژگی های بدنی خاص خود ممکن است دل نازک تر و حساس تر از افراد دیگر باشند و همین مساله، برقراری ارتباط با این گروه را دچار اشکال خواهد کرد.

امروزه در سیستم نوین آموزشی کشورها سعی می شود از دوران کودکی و سنین اولیه آموزشی، نحوه ی برخورد با فردی که دچار معلولیت شده است را به کودکان آموزش دهند.

افراد دچار معلولیت جزئی منفک از جامعه نیستند!

افرادی که دچار معلولیت هستند، در واقع گروهی از افراد همین جامعه با توانایی های کمتر هستند، البته در بسیاری از موارد، این افراد توانایی های باور نکردنی دارند! افرادی که دچار معلولیت هستند، ممکن است این نقصان را به طور مادرزادی همراه خود داشته باشند یا در گذر زمان بر حسب اتفاقات طبیعی و ناخواسته مانند حوادث ، بیماری یا حتی اختلالات ژنتیکی به آن مبتلا شده باشند. بنابراین معلولیت، از من نویسنده تا شمای خواننده به دور نیست و نخواهد بود.

 نپذیرفتن افرادی که دچار معلولیت هستند به عنوان شهروندانی عادی در جامعه، نه تنها از انسانیت و فطرت انسانی به دور است، بلکه نشانی از بدویت انسان های آن جامعه دارد. امروزه هر جامعه ای که حقوق بیشتری را برای افرادی که دچار معلولیت شده اند، در نظر بگیرد از سلامت و بهداشت روان بیشتری برخوردار است و می توان روی افراد آن جامعه به عنوان شهروندانی با سطح شعور و درک بالای اجتماعی حساب کرد.

افرادی که دچار معلولیت هستند از حق و حقوق های اجتماعی همانند سایر شهروندان و بلکه بیشتر، برخوردارند و هر گونه هتک حرمت و زیرپا گذاشتن حقوق این افراد، نوعی خطا و در بعضی از جوامع نوعی جرم محسوب می شود. این افراد حق زندگی ، حق تحصیل، بهداشت و حق دریافت امکانات رفاهی را دارند و باید به آن ها مانند یک شهروند عادی احترام گذاشت و حقوق آن ها را محترم شمرد.

دسته بندی معلولیت ها:

معلولیت و نقصان جسمی یا ذهنی به شش گروه تقسیم می شود:

• جسمی حرکتی
• عقب ماندگی ذهنی
• اختلالات اعصاب و روان
• اختلالات بینایی
• اختلالات شنوایی
• اختلالات گفتاری

بدیهی است هر کدام از نقصان های جسمی یا ذهنی به نوع خاصی از آموزش، نیاز های اولیه و کمک های اجتماعی نیاز دارد.

هر نقصانی معلولیت نیست!

زمانی به فردی می گوییم دچار معلولیت شده است که معلولیت و نقصان عضو او، باعث محدودیت او شده باشد و وی نتواند به طور عادی و مستقل در جامعه زندگی کند یا تحصیلات و شغل مورد علاقه ی خود را داشته باشد. به عنوان مثال فردی که دچار ناشنوایی است، اگر می تواند مانند یک شهروند عادی، تحصیل کند و شغل مورد علاقه خود را داشته باشد و نیاز به کمک شخص دیگری برای زندگی عادی خود نداشته باشد، به او فردی دچار معلولیت گفته نمی شود، بلکه او فردی است که دچار اختلال شنوایی شده است نه معلولیت.

معلولیت همواره با ناتوانی و محدودیت همراه است.

افراد دچار معلولیت با شرایط خود کنار می آیند:

افرادی که دچار معلولیت هستند اگر به تازگی به آن دچار نشده باشند، به گذر زمان، خود را با شرایط خود تطبیق می دهند. چه بسا این افراد، توانایی های نیز بدست می آورند که افراد دیگر از انجام آن ها عاجزند. افراد دچار معلولیت، معمولا به جز حس یا عضوی که دچار نقصان هست، در بقیه حواس، قوی ترند و با استفاده از قدرتی که در بقیه حواس بدست می آورند می توانند کار های روزانه خود را به طور مستقل به انجام برسانند. بنابراین تنها در صورتی که اعلام نیاز کردند، مجاز خواهید بود به ایشان کمک کنید.

برای کمک کردن به فردی که دچار معلولیت است، حتما باید از او اجازه بگیرید!

هرگز بدون اجازه به فردی که دچار معلولیت است، کمک نکنید. مگر اینکه مطمئن باشید خطر جانی یا جسمی او را تهدید می کند و یا او دچار معلولیت ذهنی است و نمی تواند صلاح خود را تشخیص دهد. افراد دچار معلولیت، معمولا سعی در افزایش عزت نفس خویش دارند و ترجیح می دهند افراد به آن ها به چشم یک فرد معمولی و با کفایت نگاه کنند. زمانی که شما بدون اجازه و از روی دلسوزی به ایشان کمک می کنید، حرمت نفس شان را خرد می کنید و باعث آزاردگی خاطر این افراد می شوید.

قبل از کمک کردن به افراد دچار معلولیت که از عهده انجام یک فعلی ناتوان هستند، حتما از ایشان اجازه بگیرید و بپرسید که آیا مایل هستند شما به ایشان کمک کنید؟ در صورتی که اجازه دادند، دست به کار شوید.

تنها چیزی که باعث ایجاد یک حس خوب در فردی که دچار معلولیت است، می شود این است که با او مانند یک فرد یا یک شهروند عادی رفتار کنید. بنابر این از انجام هر فعلی که باعث می شود این تصور و دیدگاه را از فردی که دچار معلولیت است بگیرید، پرهیز کنید!

با افراد دچار معلولیت این گونه رفتار نکنید:

افراد دچار معلولیت معمولا شرایط خود را پذیرفته اند و با آن کنار آمده اند. آن ها توقع دارند که مانند افراد عادی با ایشان رفتار شود و حقوق انسانی آن ها، در نظر گرفته شود. هر گونه رفتار محبت آمیز افراطی که بویی از ترحم و دلسوزی داشته باشد، باعث آزار روحی این افراد خواهد شد.

• با افراد دچار معلولیت مانند کودک رفتار یا صحبت نکنید. با توجه به سن این افراد، با آن ها رفتاری شایسته احترام و مطابق به سن ایشان انجام دهید.
• به افرادی که دچار معلولیت شده اند، خیره نشوید و با کنجکاوی سراپای آن ها را نظاره نکنید یا سوالی در این مورد نپرسید.
• با صدای بلند صحبت نکنید. معلولیت همیشه همراه با ناشنوایی نخواهد بود. آرام و شمرده صحبت کنید و تصور نکنید ممکن است این افراد همیشه اختلال شنوایی داشته باشند.
• از کلمات تحقیرآمیز همراه با مهربانی مانند آخی، طفلکی یا امثالهم استفاده نکنید. این محبت های لوس، هیچ دردی از یک شهروندی که دچار معلولیت شده است، درمان نخواهد کرد و تنها حس خودبرتربینی و ترحم شما را نشان خواهد داد.
• اگر چه این مساله بسیار بعید به نظر می رسد اما لازم است بگوییم به افرادی که دچار معلولیت هستند، فخر فروشی نکنید و به آن چه که دارید و ایشان از داشتن آن محروم هستند، نبالید.
• افراد دچار معلولیت ممکن است همراه خود پرستاری داشته باشند. اگر لازم است با ایشان صحبت کنید، به طور مستقیم با خود فردی که دچار معلولیت است صحبت کنید نه پرستار او. صحبت کردن با پرستار به جای فردی که دچار معلولیت است، توهین به شخصیت و حرمت نفس او محسوب می شود.
• با احترامی که شایسته یک انسان است با فرد دچار معلولیت برخورد کنید. آن ها را محترم و عزیز خطاب کنید و مورد صحبت قرار دهید.
• از دست زدن و لمس کردن بدن افرادی که دچار معلولیت هستند، اجتناب کنید. این افراد ممکن است به دلیل نقصانی که دچار شده اند به لمس شدن حساس باشند و این کار باعث آزار آن ها شود. بنابراین از نوازش کردن بی مورد و بدون اجازه اجتناب کنید.
• به لوازم شخصی افرادی که دچار معلولیت هستند و بدان ها نیاز دارند، مانند صندلی چرخ دار، سمعک، عصای سفید و … دست نزنید. این افراد لوازم توانبخشی خود را بخشی از وجود خود می دانند و دست زدن و جابجا کردن آن ها می تواند باعث ناراحتی شان شود و آن ها را دچار زحمت کند.
• از فردی که دچار معلولیت شده، در صورتی که نیاز نیست راجع به معلولیت او سوال نکنید. دیدن فردی که دچار معلولیت است و نحوه ی دچار شدن او به آن، ممکن است کنجکاوی شما را برانگیزد، اما به خاطر داشته باشید که یادآوری خاطرات برای این افراد قطعا ناخوشایند و ناگوار خواهد بود.

در نحوه ی ارتباط با فردی که دچار معلولیت شده است، این رفتار ها را به کار بگیرید:

• در نحوه بر خورد با ایشان صبور باشید:

افرادی که دچار معلولیت شده اند، از توانایی های جسمی کمتری نسبت به ما دارا هستند. بنابراین باید در ارتباط با این افراد صبوری و بردباری به خرج دهید.

• به حقوق این افراد احترام بگذارید:

افرادی که دچار معلولیت هستند، معمولا امتیازات خاصی در سطح جامعه  دارند که البته این مساله در کشور ما نسبت به کشور های پیشرفته، کمرنگ تر است. این امتیازات می تواند شامل سرویس بهداشتی ویژه، جای پارک مخصوص معلولین، مسیر های خاص رفت و آمد، ابزار حمل و نقل آسان تر مانند آسانسور، ارائه ویلچر رایگان در اماکن مذهبی و یا استفاده از سرویس های حمل و نقل عمومی رایگان و مواردی ازین دست باشد.

لازم است به حقوق این افراد احترام بگذارید و از وسایل رفاهی این افراد مانند جای پارک یا آسانسور مخصوص معلولین استفاده نکنید. در نظر داشته باشید که این امکانات رفاهی حداقل چیزی است که می تواند در کمک رسانی به زندگی فردی که دچار معلولیت شده است، سودمند باشد. این حداقل ها را از ایشان نگیریم و اجازه ندهیم اموال عمومی متعلق به این گروه آسیب ببینید.

• استفاده از الفاظ محترمانه:

اگر دقت کرده باشید ما در این محتوا از کلمه ی افرادی که دچار معلولیت هستند به جای کلمه ی معلول استفاده کرده ایم. معلولیت نوعی نقصان است که هر فردی در طول عمر خود ممکن است به طور مادرزادی یا اکتسابی به آن دچار شود. بنابراین بیایید با کلمات و صفات نیکوتری این افراد را مورد خطاب قرار دهیم.

همان طور که می دانید کلمات بار معنایی دارند و اگر چه معنای یکسانی ممکن است داشته باشند، اما بار ارزشی متفاوتی را با خود حمل می کنند. از کلماتی که حاوی کم ارزش کردن حرمت و شخصیت این افراد است اجتناب کنیم و از کلماتی با بار معنایی مثبت تر استفاد کنیم.

از بکار بردن کلماتی مانند: کور، کر، لال ، معلول، چلاق، فلج، علیل، بیمار و غیره که بار لغوی منفی دارند و باعث آزار این گروه از افراد می شود اجتناب کنیم و به جای آن از کلمات محترمانه تری مانند: روشن دل، کم شنوا یا ناشنوا، کم توان، یا غیره که باعث افزایش حرمت نفس این گروه می شود استفاده نماییم.

نحوه ی برخورد با افرادی که دچار انواع معلولیت هستند:

• افرادی که دچار معلولیت کلامی هستند:

فردی در زمینه تکلم دچار معلولیت است، نخواهد توانست به راحتی، با سرعت و وضوح ، تکلم نماید. صحبت کردن برای این افراد کمی زمان بر و دشوار خواهد بود. در مواجهه با این افراد کمی صبوری به خرج دهید.

روی خود را ترش نکنید و خود را کلافه نشان ندهید. اجازه دهید که او کلام خود را به طور کامل بیان کند.

 اگر متوجه منظور او نشدید با احترام، از او سوال بپرسید و بخواهید بیشتر برایتان توضیح دهد.

او را مجبور نکنیدکه کلام خود را روی کاغذ بنویسد.

• افرادی که دچار معلولیت های حرکتی هستند:

افرادی که دچار معلولیت های حرکتی هستند، بسته به قسمتی از بدنشان که دچار معلولیت شده، نمی توانند حرکت نمایند. در مواجهه با این افراد سعی کنید که صبوری به خرج دهید.

حق تقدم را در گذر گاه ها به ایشان بدهید و آن ها را برای عبور از مسیر های رفت و آمد، دستپاچه نکنید.

در صورتی که نیاز دارند و خودشان نیز ابراز تمایل کردند، به ایشان کمک کنید. به عنوان مثال بدون اجازه صندلی چرخ دار ایشان را هل ندهید یا متوقف نکنید.

هنگام صحبت کردن با افرادی که از صندلی چرخدار استفاده می کنند، روی زانوان خود و در مقابل چشمان ایشان بنشینید تا این افراد مجبور نشوند گردن خود را به سمت بالا بگیرند و با شما صحبت کنند‌.

اگر به افراد دچار معلولیت حرکتی کمک می کنید، مواظب مسیر و موانع راه باشید و یا اگر به آن ها آدرس می دهید حتما این موارد را در نظر بگیرید.

• افرادی که دچار معلولیت بینایی هستند:

اگر معلولیت به حدی ست که فرد نابینا محسوب می شود، لازم است در مسیر های رفت و آمد، از راه این افراد کنار بروید.

 هنگامی که با فردی که دچار معلولیت بینایی ست، برخورد می کنید، خود و همراهان خود را معرفی کنید و اطمنیان حاصل کنید که شما را شناخته باشد.

بدون خداحافظی یا بدون دلیل از این افراد جدا نشوید.

اگر به دنبال شی خاصی می گردند، جای دقیق را به ایشان توضیح دهید.

در خیابان ها معمولا مسیری وجود دارد که افراد نابینا با قرار دادن عصای سفید در آن ها، مسیر خود را پیدا می کنند. سعی کنید ازین مسیر ها عبور نکنید و اگر در خیابان متوجه شدید که مانعی در این مسیر قرار گرفته است، آن را از سر راه بردارید.

با کمک کردن به افراد نابینا در عبور از موانع پر خطر و خیابان می توانید به ایشان کمک کنید.

• افرادی که دچار معلولیت شنوایی هستند:

افراد ناشنوا، صدا های محیط را به خوبی درک نمی کنند. بعضی ازین افراد رانندگی می کنند و خودرو های آن ها، برچسب ناشنوا دارد. اگر حین رانندگی چنین خودرویی در خیابان دیدید، بدانید که این افراد قادر به شنیدن هشدارهای صوتی شما مانند بوق یا صدای ترمز نیستند. برای هشدار دادن به این افراد، از سایر علائم که شنیداری نیستند مانند اشاره با دست یا راهنما استفاده کنید.

همواره در حین رانندگی متوجه موسسات آموزشی که مختص ناشنوایان است باشید و جوانب احتیاط را در نظر بگیرید.

اجازه دهید فردی که دچار ناشنوایی است خودش نحوه ی ارتباط برقرار کردن با شما را پیشنهاد دهد. بدون رضایت او منظورتان را ننویسید و او را وادار به استفاده از زبان اشاره یا لب خوانی نکنید.

در نظر داشته باشید افرادی که دچار معلولیت شنوایی هستند، در لب خوانی بسیار قوی هستند. بنابراین مواظب جملات خود باشید و فکر نکنید که می توانید هر چیزی بگویید که او قادر به درک آن نیست.

اگر با فردی کاملا ناشنوا صحبت می کنید، فریاد نزنید زیرا هر چه قدر صدای شما بلند باشد، این افراد صدای شما را نخواهند شنید. به جای فریاد زدن و آزردن گوش سایرین، شمرده، آرام و همراه با حرکات بیشتر لب ها سخن بگویید و سعی کنید از حرکات بدن مانند دست ها هم به صورت موثر استفاده نمایید.

هنگام صحبت کردن با این افراد، با سرعت متوسط تکلم کنید و سعی کنید از جملات ساده تر استفاده نمایید.

افراد ناشنوایی که به طور مادرزادی دچار معلولیت  شنوایی شده اند، در تکلم هم دچار اشکال می باشند. بنابراین در صحبت کردن با ایشان صبور تر باشید و اگر منظورشان را نفهمیدید، محترمانه سوال کنید.

• افرادی که دچار معلولیت اعصاب و روان هستند:

لازم است در برخورد با این گروه از افراد صبوری و بردباری بیشتری به خرج دهید. زود از کوره در نروید و اگر رفتار ناصحیحی از ایشان دیدید، شرایط ویژه ی این افراد را در نظر داشته باشید.

• افرادی که دچار معلولیت ذهنی هستند:

با این گروه از افراد به صورت ساده ارتباط برقرار کنید. از به کار بردن عبارات یا سوالات پیچیده اجتناب کنید.

ساده، کوتاه و روشن صحبت کنید.

هنگامی که یک فرد دچار معلولیت ذهنی با شما صحبت می کند، توجه کافی به او نشان دهید.

این افراد ممکن است نتوانند به خوبی و روشنی منظور خود را به شما برسانند، بنابراین لازم است صبوری و بردباری بیشتری به خرج دهید و از دستپاچه کردن این افراد خودداری کنید.

هرگز افرادی که دچار معلولیت ذهنی هستند را مسخره نکنید. اجازه ندهید دیگران نیز این کار را انجام بدهند و با افرادی که هتک حرمت می کنند، قاطعانه برخورد کنید.

کلام پایانی:

در نحوه ی برخورد با افراد دچار معلولیت، سعی کنید خود را به جای ایشان بگذارید و همان طور که شما می پسندید با شما رفتار و برخورد شود با این افراد برخورد کنید. با ایشان مانند شهروندان عادی جامعه برخورد کنید و آنان را با آغوش باز در کنار خود بپذیرید. در نظر داشته باشید که این افراد حق بزرگی از نظر انسانی بر عهده ی ما دارند و وظیفه ی ماست که رفتاری شایسته ی یک انسان را با ایشان داشته باشیم، نه بیشتر و نه کمتر!

ازین که این محتوا را در بخش آموزش مجله ی آنلاین پروماگ مطالعه کردید از شما سپاسگزاریم. امیدواریم این محتوا بتواند در اشاعه ی فرهنگ و رفتار مناسب با عزیزانی که دچار معلولیت هستند، کمک رسان باشد. این محتوا را تقدیم به تمام افرادی می کنیم که به هر دلیل دچار معلولیت جسمی یا ذهنی هستند و این روز جهانی را مجددا به ایشان تبریک می گوییم.

به شما پیشنهاد می دهیم این مقالات را بخوانید:

خشونت علیه زنان ؛ مصادیق بارز آن در جامعه و روش های پیشگیری….

وسواس فکری ؛ راهکار هایی برای دور کردن افکار مزاحم و آزار دهنده…

روز جهانی معلولین