بیماری کاوازاکی یا سندروم کاوازاکی در کودکان چیست و چگونه درمان می شود ؟

بیماری کاوازاکی یا سندروم کاوازاکی علی الرغم اینکه بیش از پنجاه سال از کشف آن توسط دکتر کاوازاکی می گذرد، این روزها در جریان ویروس کرونا و چسباندن آن به این ویروس نوظهور در صدر خبرها قرار گرفته و باعث ایجاد نگرانی در بین خانواده ها شده است. به همین دلیل ما در مجله آنلاین پروماگ برای رفع نگرانی شما والدین گرامی و شفاف سازی موضوع براساس تجربیات نویسنده ی این مقاله که فرزند او چندسال پیش دچار بیماری کاوازاکی شده و درمان گردیده است، این مقاله را منتشر نموده ایم، لطفاً در ادامه با ما همراه باشید.

تاریخچه بیماری کاوازاکی

بیماری کاوازاکی یک بیماری عفونی و التهابی است که معمولاً با تب حاد شروع و بعنوان سندورم غدد لنفاوی مخاطی نیز شناخته می شود، این بیماری بیشتر کودکان زیر پنج سال را تحت تاثیر قرار می دهد، سندروم کاوازاکی بیش از پنجاه سال پیش در سال 1967 میلادی توسط یک دکتر ژاپنی به نام تامیساکو کاوازاکی در ژاپن کشف شده است و اولین مورد سندروم کاوازاکی خارج از مرزهای ژاپن در سال 1976 در هاوایی مشاهده گردید.

تا به امروز دلیل اصلی این بیماری مشخص نگردیده و معلوم نیست که عامل این بیماری ویروسی و یا باکتریای است و یا سایر عوامل محیطی باعث بروز آن می شوند، اما تعدادی از دانشمندان معتقدند که ممکن است برخی از ژنها باعث بیماری کاوازاکی شوند. (براساس تجربیات نویسنده ی مقاله این بیماری در بین یکی دیگر از اقوام نزدیک نیز مشاهده شد و این می تواند حاکی از ژنتیکی بودن آن باشد).

در سال 2000 در ایالات متحده امریکا 4300 بیمار مبتلا به کاوازاکی در بیمارستان های آمریکا مشاهده شدند و در سال 2009 تعداد مبتلایان به این بیماری حدود 5447 نفر گزارش گردید، براساس مطالعات انجام شده بر روی این بیماران مشخص شد که حدود 77 درصد این بیماران زیر پنج سال سن دارند و حدود 23 درصد افراد بالای پنج سال تا 19 سال مبتلا شده اند و میزان ابتلا در پسران 1.5 برابر بیشتر از دختران است.

جالب است بدانید که بیشتر زمان شیوع این بیماری براساس این مطالعات مشخص شده که در فصل بهار و اواخر زمستان است، از اینرو شیوع کنونی کاوازاکی در فصل بهار همزمان شده است با شیوع ویروس کرونا که این خطا را بوجود آورده این بیماری وابسته به کووید 19 است و با توجه به اعلام سازمان جهانی بهداشت و سازمان بهداشت ایران و مطالعات موجود این بیماری هیچ ارتباطی به ویروس کرونا ندارد.

علائم سندروم کاوازاکی

علائم کاوازاکی معمولا طی سه مرحله در طول شش هفته بروز می کنند.

فاز یک : حاد ( هفته های 1 تا 2)

علائم بیماری در کودک به یکباره ظاهر می شوند و ممکن است شدید باشند و در این فاز کودک بیمار بشدت تحریک پذیر می شود.

درجه حرارت (تب) بالا

اولین و شایع ترین علامت بیماری کاوازاکی معمولاً درجه حرارت بالا (تب) 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر است. تب به سرعت بالا می رود و به داروهایی که معمولاً برای کاهش تب مورد استفاده قرار می گیرند مانند استامینوفن و ایبوپروفن پاسخ نمی دهد و این داروها نمی توانند تب را پایین بیاورند. تب بالا معمولاً 5 روز طول می کشد و اگر بموقع درمان شروع نشود ممکن است تب تا یازده روز ادامه یابد. گاهی در برخی موارد نادر دمای بدن به بیش از 40 درجه سانتیگراد نیز رسیده است. برای کنترل تب و کاهش آن استفاده از پاشویه با آب ولرم موثر است.

راش

ممکن است بدن کودک دچار بثورات جلدی شود (لایه های پوستی نازک روی بدن کودک خصوصاً در کف و انگشتان پاها در کشاله ران ها و زیر بغل ظاهر می شوند) البته این ضایعات پوستی در بین بعضی ها کمتر و در برخی بیشتر است. در این حالت ممکن است پوست کودک دردناک شود و با لمس بدن او درد افزایش یابد و گاهی این درد باعث می شود که کودک تمایلی به حرکت و یا راه رفتن نداشته باشد.

قرمزی اطراف پلک چشم ها

اطراف سفیدی چشم ها در نزدیکی نوار پلک ها قرمزی و تورم ظاهر می شود، این قرمزی و تورم در هر دو چشم مشاهده می شود. در این حالت تزریق مایع چشمی (اشک) کاهش می یابد و در پی آن خشکی چشم رخ می دهد.

عوارض لب، دهان و زبان

در سندروم کاوازاکی لب های کودک شما ممکن است قرمز ، خشک یا ترک خورده شوند. لب ها همچنین ممکن است متورم شوند و پوستشان سفید شود. داخل دهان و گلوی کودک ممکن است ملتهب شود. زبان کودک قرمز و روی آن دانه های قرمز رنگ ظاهر می شود، زبان کودک تقریباً شبیه به توت فرنگی می شود ازینرو گاهی به این بیماری زبان توت فرنگی نیز می گویند.

التهاب غدد لنفاوی گردن

اگر به آرامی گردن کودک خود را با انگشتان دست تان حس کنید متوجه تورم غدد لنفاوی در دو طرف گردن خواهید شد.

فاز دو : نیمه حاد ( هفته های 2 تا 4)

در فاز دوم علائم بیماری کودک کاهش می باید ولی علائم زیر ممکن است مدتی ادامه یابد :

• تب باید فروکش کند ولی کودک همچنان حساس و تحریک پذیر است و هنوز درد قابل توجهی  دارد.
• ممکن است کودک دچار درد شکم و موارد زیر شود.
• استفراغ
• اسهال
• ادرار که حاوی چرک است.
• احساس بی حالی و خواب آلودگی
• سر درد
• درد مفاصل و تورم آنها
• رنگ پریدگی و زردی چشم ها
• لایه لایه شدن پوست دست ها، کف پاها و اطراف کشاله ران ها و پلک چشم ها

فاز سوم : بهبودی و نقاهت ( هفته های 4 تا 6)

کودک شما در مرحله سوم بیماری کاوازاکی که به مرحله فروپاشی معروف است بهبود می یابد. علائم فرزند شما باید شروع به بهبود کند و تمام علائم بیماری در نهایت ناپدید شود. اما ممکن است فرزند شما هنوز کمبود انرژی داشته باشد و در این مدت به راحتی خسته شود.

علل بروز بیماری کاوازاکی

تا کنون علت خاصی برای بیماری کاوازاکی کشف نشده است عده ای از دانشمندان می گویند که عوامل ژنتیکی می تواند باعث بروز این بیماری شود. یعنی اگر در خانواده کسی به این بیماری دچار شده باشد ممکن است بصورت ارث به کودکان او نیز منتقل شود.

علائم بیماری مانند علائم عفونت هستند، بنابراین می تواند باکتری و یا ویروس دلیل ابتلای کودک به این بیماری باشند، اما تاکنون هیچگونه باکتری و یا ویروسی شناسایی نشده که در بروز این بیماری نقش داشته باشند.

بیماری سندروم کاوازاکی مسری نیست یعنی از یک کودک به کودک دیگر منتقل نمی شود، لذا این امر بعید به نظر می رسد که ویروس دلیل بروز این بیماری باشد. کودکان در هر سنی ممکن است به این بیماری مبتلا شوند ولی شدت بیماری در کودکان زیر یکسال بیشتر است.

عوامل ژنتیکی می توانند باعث بروز بیماری کاوازاکی شوند کودکان در برخی از ژنهایی که از والدین خود به ارث می برند ممکن است آن ها را مستعد ابتلا به این بیماری کند. یک نظریه وجود دارد که احتمالاً وجود یک ژن به تنهایی نمی تواند دلیل کاوازاکی باشد، ممکن است نتیجه ژنهای زیادی باشد که هرکدام کمی احتمال ابتلا کودک به این بیماری را افزایش می دهد. 

بیماری کاوازاکی در بین کودکان کشورهای شمال شرق آسیا مانند ژاپن و کره بیشتر دیده می شود و این خود می تواند دلیلی بر ژنتیک بودن این بیماری باشد.

تشخیص سندروم کاوازاکی

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد، تنها راه تشخیص آن بروز علائم آن هستند که نشان می دهد کودک ممکن است به این بیماری مبتلا شده باشد. یکی از علائم اصلی تب بیش از 38 درجه است، که بیشتر از 5 روز طول کشیده و هیچگونه دلیل عفونی و یا سرماخوردگی برای آن وجود نداشته باشد. 

سایر علائمی که می تواند باعث تشخیص ابتلای کودک به سندروم کاوازاکی شوند عبارتند از : خشکی و تورم لبها، قرمزی زبان و حالت توت فرنگی شدن آن، قرمزی اطراف چشم ها، التهاب غدد لنفاوی گردن، بثورات جلدی شامل پوسته شدن انگشت های دست و پاها و زیر بغل ها ، تورم دست ها و پاها و بی حالی و خستگی هستند، البته ممکنه است کودک همزمان همه این علائم را همراه هم نداشته باشد و تنها چند مورد از آنها در کودک بروز کند که پزشک براساس آنها تشخیص نوع بیماری را می دهد.

انجام آزمایشات جهت تشخیص سایر بیمارهای مشابه

ممکن است کودک مبتلا به بیماری های دیگری شده باشد، که علائمی نزدیک به کاوازاکی دارند، برای اطمینان از این موضوع آزمایشاتی انجام می شود تا مشخص کنند که کودک مبتلا به آنها نیست.

• تب سرخچه – یک عفونت باکتریایی است که باعث ایجاد بثورات صورتی و قرمز می شود.
• سندرم شوک سمی – یک عفونت باکتریایی بسیار نادر است.
• سرخک – بیماری ویروسی بسیار عفونی که باعث تب و لکه های قرمز قهوه ای متمایز می شود.
• عفونت غدد – عفونت ویروسی است که می تواند باعث تب و تورم غدد لنفاوی شود.
• سندرم استیونز جانسون – یک واکنش آلرژیک بسیار شدید به دارو است.
• مننژیت ویروسی – عفونت غشاهای محافظ اطراف مغز و نخاع که باعث تب شدید می شود.
• لوپوس – یک بیماری خود ایمنی است که می تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم از جمله خستگی ، درد مفاصل و بثورات شود.
• سرطان – که ممکن است باعث بروز تب شدید طولانی و بی علت باشد.

یکسری آزمایشات تکمیلی برای اطمینان از ابتلا به بیماری کاوازاکی انجام می شود که به پزشک در تشخیص قطعی بیماری کمک می کنند.

• آزمایش خون برای شمارش گلبولهای سفید و شمارش پلاکت ها.
• آزمایش ادرار برای بررسی وجود گلبول سفید در آن.
• نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی از طریق ستون فقرات جهت بررسی وجود عفونت در آن.

بصورت جداگانه هر کدام از این آزمایشات نمی توانند دلیل ابتلا به کاوازاکی باشند، اما وقتی با برخی از علائم گفته شده همراه باشند، می توانند به تایید تشخیص کمک کنند.

عوارض ناشی از کاوازاکی

با درمان سریع و به موقع بیشتر کودکان مبتلا به بیماری کاوازاکی بهبودی کامل می یابند. اما گاهی اوقات بدلیل عدم تشخیص بموقع و شروع دیرهنگام درمان عوارضی ایجاد می شود، عمده عوارض اصلی ناشی از این بیماری بروز مشکلات قلبی هستند که به روش های زیر تحت نظر و پایش قرار می گیرند :

• نوار قلب ECG – که فعالیت الکتریکی قلب را مورد بررسی قرار می دهد، نوار قلب می تواند صدمه به قلب یا مشکلات مربوط به ریتم قلب را تشخیص دهد.
• اکوکاردیوگرام – با استفاده از یکسری امواج صوتی فرکانس بالا تصاویر ساختار داخلی قلب و رگ ها مورد بررسی قرار می گیرد که آیا در عملکرد آنها و شکل فیزیکی آنها مشکلی وجود دارد یا خیر ؟

متاسفانه در دوره حاد بیماری هفته های 1 تا 2 ممکن است عوارض ناشی از سندروم کاوازاکی روی قلب 2 تا 3 درصد کودکان مبتلا بوجود آید، که با تشخیص پزشک روش های درمان آنها تجویز می شود. عمده مشکلات قلبی ناشی عبارتند از :

• ضربان تند قلب (تاکی کاردی)
• تجمع مایع در پریکارد قلب (افیوژن پریکارد)
• التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
• تورم عروق کرونر (آنوریسم)

لازمست در حین بیماری و تقریباً شش ماه پس از بیماری قلب کودک مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود که بیماری کاوازاکی عوارضی روی قلب گذاشته یا خیر.

درمان سندروم کاوازاکی

بیماری کاوازاکی درمان پذیر است ولی درمان باید در اسرع وقت شروع شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابد. اگر درمان به موقع شروع نشود کودک بهبود می یابد ولی عوارض آن خصوصاً مشکلات قلبی به احتمال زیاد او را درگیر می کند.

دو روش درمان اصلی برای این بیماری وجود دارد که در بیمارستان و پس از بستری شدن کودک تحت نظر پزشک شروع می شوند :

1. آسپرین
2. ایمونوگلوبولین داخل وریدی

روش آسپرین

در صورت تشخیص بیماری کاوازاکی ممکن است پزشک برای کودک آسپرین تجویز کند، این بیماری از معدود بیماری هایی است که برای کودکان زیر 16 سال پزشک مجبور به تجویز آسپرین می شود، آسپرین یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) است.

نکته بسیار مهم هرگز به کودک خود خودسرانه آسپرین ندهید، مگر اینکه توسط یک پزشک متخصص تجویز شود. مصرف این دارو در کودکان می تواند عوارض جانبی از جمله سندرم ری ایجاد کند.

دلایل تجویز آسپرین :

• این دارو می تواند درد و ناراحتی را کاهش دهد.
• آسپرین می تواند به کاهش درجه حرارت بالا (تب) کمک کند.
• در دوزهای زیاد ، آسپرین ضد التهاب است. (تورم را کاهش می دهد)
• در دوزهای کم ، آسپیرین یک ضد پلاکت است (از تشکیل لخته خون جلوگیری می کند)

دوز مصرف آسپرین و مدت زمان آن باتوجه به علائم توسط پزشک متخصص تعیین می گردد، احتمالا تا فروکش کردن تب از دوز بالا استفاده شود و سپس بمدت 6 تا 8 هفته پس از بهبود بیماری برای جلوگیری از کاهش خطر لخته شدن خون در رگ ها دوز کم تجویز گردد.

روش ایمونوگلوبولین داخل وریدی IVIG

ایمونوگلوبولین یک محلول آنتی بادی گرفته شده از خون افراد سالم است، که از طریق تزریق مستقیم به رگ وارد خون کودک بیمار می شود. ایمونوگلوبولین مورد استفاده در درمان کاوازاکی نوع گاما گلوبولین است، که موجب تقویت سیستم ایمنی بدن کودک می شود، این روش درمانی برای بیماری کاوازاکی تب و خطر بروز عوارض قلبی را کاهش می دهد. 

نکته : زمان طلایی دریافت ایمونوگلولولین زیر ده روز است و اگر در این مدت دریافت این دارو انجام شود عوارض بیماری بشدت کاهش می یابد.

پس از تزریق IVIG انتظار می رود تب کودک پس از 36 ساعت کاهش یابد و علائم بیماری رو به بهبودی بروند، اگر پس از این مدت زمان تب کاهش نیابد ممکن است پزشک دوز دوم IVIG را تزریق نماید. در مواردی که تزریق ایمونوگلوبین در درمان سندروم کاوازاکی موثر نباشد یا کودک در معرض خطر عوارض قلبی باشد، ممکن است پزشک مصرف کورتیکواستروئیدها را تجویز کند، این دارو حاوی هورمون ها و مواد شیمیایی قدرتمندی است که برای تسریع درمان این بیماری از آن استفاده می کنند.

لازم بذکر است داروی IVIG قیمت بالایی دارد و اگر کودک بیمه باشد، می توان آن را با قیمت مناسب از داروخانه ها تهیه نمود. (بنده برای درمان پسرم در سال 1392 هر ویال دارو را به مبلغ 600 هزار تومان از داروخانه خریداری کردم).

مراقبت های بعد از درمان بیماری کاوازاکی

پس از بهبودی و مرخص شدن کودک از بیمارستان پزشک توصیه های لازم را به شما می کند، معمولا برای بررسی قلب کودک، پزشک تاریخ های مراجعه را برای انجام اکوکاردیوگرام تعیین می کند تا مطمئن شود که اختلالات قلبی کودک را درگیر نکرده باشد. پس از اینکه پزشک متخصص قلب تایید کرد که مشکلات قلبی وجود ندارد و قلب کودک سالم است معمولاً مصرف آسپرین که بعد از بهبود نیز ادامه داشته را قطع می کنند.

بهبودی کامل بیماری کاوازاکی تقریباً 6 هفته طول می کشد و در برخی کودکان طولانی تر هم می شود.

منابع و رفرنس های معتبر استفاده شده در این مقاله :

• وب سایت سلامت NHS انگلستان
• وب سایت مرکز کنترل و پیشگیری از بیمارهای آمریکا CDC

سخن آخر

این بیماری کاملاً قابل درمان است و فقط نیازمند تشخیص سریع و شروع به موقع درمان است، در صورت مشاهده هر یک از علائم گفته شده و یا تب طولانی که با هیچ داروئی کاهش نمی یابد، خونسردی خود را حفظ کنید و سریعاً کودک خود را نزد پزشک متخصص اطفال و یا بیمارستان اطفال ببرید و از مصرف خودسرانه هرگونه دارو جداً اجتناب کنید.

از اینکه تا انتهای این مقاله با مجله پروماگ همراه بوده اید از شما سپاسگزاریم. 

پیشنهاد ما برای مطالعه بیشتر :

• خطراتی که نوجوان شما را بدلیل بی خوابی و یا داشتن خواب ناپیوسته تهدید می کنند …
• علائم، نشانه ها و درمان هیپوکلسمی (بیماری کمبود کلسیم)
• قارچ گانودرما چیست و آیا خصوصیات مفید و یا مضری هم دارد؟
• درمان دیابت و تنظیم قند خون با چه نوع ورزش‌ها و تغذیه‌ای امکان‌پذیر است؟
• همه چیزهایی که باید در مورد تشنج و دلایل رخ دادن آن بدانیم؟